Lý giải lý do vì sao trẻ đi học hay bị táo bón?

Táo bón là vấn đề tiêu hóa thường gặp ở trẻ mầm non, đặc biệt khi các bé bắt đầu đi học. Nếu chủ quan, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như trĩ, nứt kẽ hậu môn, giãn đại tràng…

1. Táo bón ở trẻ đi học là gì?

Theo Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), trẻ em được xem là táo bón khi đại tiện dưới 2 lần/tuần kèm phân khô, cứng. Ở độ tuổi mẫu giáo, biểu hiện thường gặp:

• Tần suất đi cầu: Dưới 2 lần/tuần hoặc mỗi lần chỉ một lượng rất nhỏ.
• Đặc điểm phân: Khô, rắn, bề mặt rạn nứt như “phân dê”.
• Triệu chứng kèm theo: Rặn mạnh gây đau, hậu môn sưng đỏ, có thể chảy máu nhẹ.
• Biểu hiện toàn thân: Chướng bụng, căng tức, cáu gắt do khó chịu.

2. Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ mầm non

Yếu tố chức năng (sinh lý)

• Chế độ dinh dưỡng thiếu cân bằng: Thiếu chất xơ (rau, trái cây), uống nước không đủ làm phân khô, khó tống xuất.
• Sai tỷ lệ pha sữa công thức: Pha quá đặc hoặc quá loãng đều ảnh hưởng tiêu hóa, dễ dẫn đến táo bón.
• Thói quen nhịn đi vệ sinh: Trẻ e ngại nhà vệ sinh lạ, sợ bẩn hoặc đang mải chơi. Phân tích tụ lâu làm mất phản xạ đại tiện.
• Ít vận động, căng thẳng tâm lý: Thiếu vận động làm giảm nhu động ruột; áp lực môi trường mới cũng có thể gây rối loạn tiêu hóa.
• Thuốc và bệnh lý chung: Kháng sinh, thuốc sắt, kháng histamin… có tác dụng phụ gây táo bón. Bệnh nền như còi xương, thiếu máu, viêm hô hấp khiến trẻ chán ăn, lười uống.

Yếu tố bệnh lý

• Rối loạn cấu trúc ruột: Phình đại tràng bẩm sinh, viêm đại tràng mạn tính.
• Rối loạn nội tiết – chuyển hóa: Cường giáp, rối loạn điện giải.
• Bất thường thần kinh-cột sống: Ảnh hưởng đến phản xạ và cơ chế đại tiện.

Chú ý: Mặc dù nguyên nhân bệnh lý chiếm tỷ lệ rất nhỏ (< 5%), nhưng cần chẩn đoán sớm để tránh nguy cơ biến chứng nặng.

3. Chiến lược điều trị và phòng ngừa

Điều chỉnh dinh dưỡng bằng cách cho bé ăn nhiều chất xơ như rau xanh, trái cây giàu pectin (táo, lê), ngũ cốc nguyên cám^. Uống đủ nước khoảng 1,2–1,5 lít/ngày, có thể thêm nước ép pha loãng. Pha sữa đúng tỷ lệ, tuân thủ hướng dẫn để tránh quá đặc hoặc quá loãng.

Thiết lập thói quen đại tiện cho trẻ. Khuyến khích trẻ ngồi bô sau bữa sáng và tối, kể cả khi chưa buồn. Tạo môi trường thoải mái không phạt trẻ nếu không đi được, khích lệ trẻ tự tin làm quen nhà vệ sinh.

Tăng cường vận động hàng ngày như chơi ngoài trời, nhảy, chạy giúp kích thích nhu động ruột. Người lớn cần quan tâm, động viên, tạo cảm giác an toàn khi bé đi học. Bên cạnh đó có thể bổ sung vi chất, thảo dược hỗ trợ giảm tình trạng táo bón của con như

• Kẽm, selen, crom, vitamin B1, B6: Cân bằng vi sinh đường ruột, cải thiện tiêu hóa. 
• Gừng, chiết xuất sơ ri (vitamin C): Kích thích tiết dịch tiêu hóa, giảm chướng bụng.

Cần đưa con đi khám bác sĩ khi tình trạng táo bón kéo dài trên 2 tuần, có máu trong phân, đau bụng dữ dội.

Táo bón ở trẻ mầm non khi đi học là tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Cha mẹ cần nhận biết sớm, theo dõi tần suất và đặc điểm phân, xác định nguyên nhân sinh lý hay bệnh lý để có biện pháp phù hợp. Sau đó điều chỉnh dinh dưỡng, thói quan, vận động. Bằng cách thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, cha mẹ sẽ giúp con thoải mái, tự tin hơn và giữ cho hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh khi bước vào môi trường học đường.